مقدمه:

 حیوانات سالم نقش عمده و اساسی را در اقتصاد ملی و صحت عامه ایفا مینمایند. حیوانات از یکطرف مواد غذایی با کیفت عالی را تولید میدارند و از جانب دیگر محصولات اضافی آنها در صنایع مورد استفاده قرار میگیرد. حیوانات که از صحت خوب بر خوردار نباشند محصولات آنها پایین آمده و یا این که بکلی توقف میگردد . زیرا بیشتر از صد نوع بیماری میکروبی و پرازیتی وجود دارد که بین حیوان و انسان مشترک بوده و خسارات اقتصادی سنگینی را در حیوانات و انسانها به بار میآورد.پس مرض را چنین تعریف نمود میتوانیم : بصورت ساده مرض عبارت از تغیر حالت  نورمال بدن حیوان به حالت غیر نورمال است. البته ها همه میدانیم که اسهال گوساله یک مرض بسیار مهم و کشنده بوده که اکثر گوساله های 3-5 روزه را مبتلا میسازد و بالاخره باعث از بین رفتن یک تعداد زیاد گوساله ها میگردد . عامل این مرض  مختلف بوده که مهمترین آن میکروبها بوده که باعث التهاب امعا در روده گردیده و باعث پیچش، اسهال، کم خونی وهم ضایع شدن آب وجود حیوان میشود .اسهال گوساله که بنام White Scour نیز یاد میشود یک مرض میکروبی بوده که تمام گوساله های نوزاد به آن مبتلا میگردد. 

تعریف مرض :

اسهال گوساله ها یک مرض بسیار مهم در دوران شیر خوری بوده که سبب تلفات زیاد میگردد. اسهال به علل مختلف رخ میدهد که مهمترین آن میکروب ها هستند که باعث التهاب امعاء( روده ها) گردیده و باعث پیچش و اسهال کم خونی و از اثر ضایع شدن آب وجود حیوان تلف میگردد. عامل این مرض در جاهای مرطوب و نمدار رشد نموده و در طویله هی مزدحم و مرطوب باعث مریضی میگردد. عامل مرض بیشتر از طریق دهن و بند ناف گوساله از راه بستر و جایگاه آلوده به سرگین ،گاو های مریض پستان کثیف  گاو ، محل زایمان کثیف در موقع تولد ، لوازم کثیف مانند سطل و لباس و دست علل دیگر اسهال گوساله ها می باشند که عبارت اند از:

دادن عذایی فاسد و پوپنک زده.

دادن شیر خیلی سرد یا گرم.

تغییر ناگهانی غذا.برای مشاهده کامل مطلب به ادامه  مراجعه کنیدپ

تغییر ناگهانی غذا.

تغذیه بیشتر از اندازه لازم.

دادن غذایی مخصوص گاو به گوساله ها مانند آرد آبه.

دادن شیر خشک خیلی غلیظ ، آبگین و یا مخلوط ناشده.

پاک نبودن ظروف شیر.(10)   

  Anterits (اسهال سفید) یک مرض بسیار مهم گوساله ها در دوران شیر خوری بوده که اکثراً گوساله های 3 – 5 روز را مبتلا به این مرض میسازد و بالاخره باعث از بین رفتن زیاد گوساله ها میشود. این مرض به علل مختلف رخ میدهد که مهمترین آن میکروب ها هستند که باعث التهاب امعا (روده ها) گردیده و باعث پیچش ، اسهال و کم خونی و باعث ضایع شدن آب وجود حیوان میگردد. (1) ممکن است بین 12- 18 ساعت پس از زایش و گاهی نیز 3 هفته گی دیده میشود و بدون آن گوساله ها به مواد گاماگلوبولین ضرورت دارند که باید هر چه سریع تر پس از زایش از راه پیله(اولین شیر که پس از تولد از گاو بدست میاید) تأمین شود و گوساله ها در برابر عفونت های روده ای و خونی محافظت کنند.(2) به طور کلی در مورد اسهال گوساله ها توصیه میشود که باید شیر قطع شود ، زیرا به علت اختلال سلول پوششی  روده، عملاً شیر نمیتواند به طور کلی هضم و جذب شود و نتنها به مصرف بدن گوساله نمیرسد ، بلکه موجب رشد باکتریها ها نیر میشود. بنابراین جایگزینی شیر با سایر مایعات کاملاً ضروری است تا مایعات از دست رفته از طریق روده جبران شود . در چنین مواقع آب به تنهایی کافی نبوده و باید از محلولهای الکترلینی خوراکی مخصوص اسهال استفاده شود . که به صورت پودر قابل حل در آب در بازار موجود اند . و بعضی از محلولهای علاوه برداشتن الکترلیت های لازم ، محتوی گلوکز ، امینواسید ها بای کاربونیت های کافی نیز هستند. و این محلولهای الـــــکترولیتی  باید روزانه6- 4 بار و یا بطور آزاد در اختیار گوساله قرار گیرد. و اگر گوساله رغبتی به آشامیدن این محلولهای نشان ندهد ممکن است تجویز انتی بیوتیک های مناسب خوراکی یا تزریق به منظور کنترول عوامل باکتریایی اولیه یا ثانوی توسط وترنر توصیه شود.(3)

 عامل مرض:

 عامل این مرض در جاهای مرطوب و نمدار خوبتر رشد و نمو نموده و در طویله های مزدهم و مرطوب باعث مریضی میشود. عامل مرض بیشتر از طریق دهن و بند ناف گوساله از راه بستر و جایگاه آلوده به سرگین ،گاو های مریض ، پستان کثیف گاو ، محل زایمان کثیف در موقع تولد، لوازم کثیف مانند سطل، لباس، دست های مالدار در موقع شیر دوشی و بستن ناف گوساله انتقال میکند.(2)عامل این مرض  باکتریای است که بنام استریشیا کلی یاد میشود  که بسیار کوچک و میله شکل بوده و اندازه آن در شرایط مختلف متغیر است. این میکروب گرام منفی ،هوازی و فاقد هاگ، کپسول، و حرکت در برابر حرارت، خشکی و حرارت پاستوریزاسیون مقاومتی نداشته و از بین میرود و دارای خاصیت زهرا زایی بوده و کشنده میباشند. عامل این مرض از خانواده آنتروباکتریاسه میباشد.(5)همچنان بعضی از دانشمندان و محققین دیگر عامل این بیماری به اشکال مختلفی ارئه نموده اند که عبارت اند از:

1-عوامل عفونی:

 مهمترین عوامل این مرض میکروبهای کلی باسیل و بعضی ویروس ها بیماری زا هستند. اسهال کلی باسیل بیشتر در حیوانات کمتر از 4 روزه دیده میشود و اسهال ویروسی  بعد از روز چهارم دیده میشود.

  2- رژیم غذایی نا مناسب و تغذیه غلط:

 خوراندن مقدار زیاد پیله به حیوان نوزاد در ابتدای زنده گی باعث عدم هضم آن و تحریک دستگاه هضمی نوزاد گردیده و نهایتاً اسهال ایجاد میشود. در این هنگام میکروبهای موجود در کولون (روده بزرگ) به سرعت رشد و نمود کرده سبب بروز اسهال میشوند و به سرعت  نوزاد را از پا در میاورد و حتی ممکن است در مدت 10- 12 ساعت نوزاد تلف شود.

   3- بلع اجسام خارجی:

  حیوانات نوزاد به بلعیدن مواد مختلف علاقه دارند و مرتب همدیگر را پس می زنند و متأسفانه اکثر مالداران اهمیتی  به این موضوع نمیدهند . در چنین مواردی قرار جلد خارجی در دستگاه هضمی باعث ایجاد اسهال میشود چنین اسهال های به درمانهای عملی جواب نداده و بتدریج به اسهال عفونی تبدیل میشود و وسیله های دیگر را نیز آلوده میکند.

  4- عوامل مستعد کننده حیوان برای ابتلا به اسهال :

    از عوامل که باعث مستعد شدن حیوانات نوزاد به اسهال میشود ( بخصوص در روزهای اول زنده گی ) کمبود ویتامین A و ویتامین C در بدن ، تغیرات آب و هوا و باد را میتوان ذکر کرد. سرد بودن هوای زایشگاه نیز باعث ابتلای گوساله به اسهال میشود(6)

علایم کلینیکی:

v  اولین علامه تغییر حالت مدفوع است که ممکن آبگین ، کفدار و یا خمیری باشد.

v   رنگ مدفوع ممکن است سفید ، زرد، قهویی ، خاکستری، تیره  یا سرخ با خون باشد.

v   مدفوع بوی دار است.

v  در مدفوع تکه های شفاف مانند سفیدی تخم مرغ دیده میشود.

v  از درد شدید بطن فریاد زدن و لگد زدن به شکم خود.

v  در مرحله اول گوساله تب داشته بعداً تب نداشته بالاخره دست و پای گوساله سرد می شود.

v  در بعضی حالت اسهال گوساله علایم عصبی را نشان میدهد و بهوش می شود.

v  از اثر دادن آب وجود چشم های گوساله گود می افتد و موی های آن ژولیده می باشد.

v  لاغری، بی اشتهایی و توقف خوراک و بالاخره مردن گوساله.

v  در بعضی حالات اسهال در مرحله اول حیوانات جوان ممکن مرده دریافت شوند.(10)

 در اسهال تغذیه ای تعداد دفعات دفع مدفوع زیاد شده و مدفوع آبکی میشود و گاهی بوی ترشیدگی میدهد. در مورد اسهال عفونی ، ابتدا حیوان به اسهال خفیف با بوی بد مبتلا میشود. حیوان بی اشتها و کسل به نظر میرسد. گاهی نیز چشم و بینی دچار آبریزش میشود. سپس ریزش شدت یافته و آبکی میشود و حیوان علایم کم آبی را نشان میدهد به این صورت که موها خشک و خشن و فرورفتگی چشم در حیوان هویدا شده و قسمت پوزه ، گوشها، دستها،پاها و دم سرد میشود، پوست بدن نیز خشک میشود. در صورت که پوست گردن یا پای را با دو انگشت جمع کنیم به کندی به حالت اولیه بر میگردد.پس از این مقدار زیادی آب بدن از طریق مدفوع دفع شده نوزاد کاملاً سست و بی حال شده و توان ایستادن را ندارد. هم چنان ناحیه شکمی نوزاد مبتلا به اسهال ، جمع و کوچک شده و رنگ مدفوع تغییر میکند و ممکن است به رنگهای سفید ، زرد، قهویی ، خاکستری تیره یا قرمزی و گاهی نیز به رنگ سبز ظاهر میشود و بالاخره درجه حرارت بدن گوساله به 40- 41 درجه سانتی گرید میرسد. (6) اگر حیوانات دقیقاً نظارت نشوند علامه ابتدایی شاید در یافت حیوانات جوان مرده باشد. سایر حیوانات مصاب شده خوردن را توقف را داده و شاید علایم در بطنی از قبیل فریاد زدن و لگد زدن به شکم را از خود نشان دهند. اسهال یک علامه برجسته بوده و شاید خونی باشد. تلفات خون شدید بوده که حیوانات عشا های مخاطی خاسف داشته و به ساده گی خسته میشوندحیوانات که اسهال شدید و تلفات خون دارند خمیده گی پیدا کرده و از اثر اسهال و کم خونی میمیرند. معمولاً تب وجود نداشته و در نهایت امر شاید درجه حرارت تحت عادی قرار گیرد. حیوانات که شدت مرض شان کمتر است صحت خواهند یافت اما اکثراً لاغر و نشو نموی ضعیف دارند. زیرا سو جذب مزمن مواد غذایی ناشی از تخریب دایمی مخاط امعایی را دارا میباشند. (8)