خصوصیات و ترکیب واکسن های مصرفی طیور
1- واکسن بیماری مارک
در حال حاضر دو نوع واکسن مارک در ایران به مصرف می رسد :
الف-H.V.T vaccine : این نوع واکسن از هر پس ویروس بوقلمون و به صورت لیوفیلینره ساخته شده و مصرف آن در جوجه های تخمگذار در یکروزگی برابر دستورالعمل موسسه سازنده ضروری و اجباری است.
ب-Rispens vaccine : این نوع واکسن از سویه 988 Rispens- cui و به صورت همراه با سلول که در ازت مایع 196 درجه سانتی گراد نگهداری می شود و در جوجه های یکروزه ما در برابر دستورالعمل موسسه سازنده به مصرف می رسد.
توجه : بنا به پیشنهاد سازمان دامپزشکی کشور واکسن دوگانه و به شکل همراه به سلول در جوجه های یکروزه مادرگوشتی و تخمگذار و جوجه یکروزه تخمگذار تجارتی در کارخانه جوجه کشی می باید مصرف شود .
توجه :
1- آمپول محتوی واکسن در واکسن های همراه با سلول باید در محلول ازت غوطه ور باشد و هیچگاه نباید گذاشت سطح ازت مایع بر اثر تبخیر کاهش پیدا نماید به نحوی که آمپول واکسن خارج از محلول قرار گیرد .
2- واکسن بیماری نیوکاسل

- واکسن بیماری نیوکاسل
واکسن های بیماری نیوکاسل در ایران به دوشکل زیر به مصرف می رسد:
الف – واکسن های زنده :
از دو نوع B1 و لاسوتا می باشند که هر دو نوع ویروس واکسن بوده از اینرو به علت حساس بودن در حفظ و نگهداری و کاربرد آن باید دقت فراوان مبذول داشت و دقیقا برابر دستورالعمل موسسه سازنده اقدام کرد.
ب – واکسن کشته :
ویروس بکار رفته در این نوع واکسن غالبا B1 ، لاسوتا و 74 بوده و غیر فعال می باشند . مصرف این نوع واکسن متعاقب مصرف واکسن های زنده نیوکاسل در گله های گوشتی ؤ مادر و تخم گذار تجارتی جهت افزایش و یکنواختی عیار آنتی بادی بر علیه بیماری ها بکار میرود .
3- واکسن گامبورو
دو نوع واکسن گامبورو در ایران به مصرف می رسد .
الف – واکسن زنده :
ویروس بکار رفته در ساخت واکسن از نوع Intermedate و مصرف آن در کلیه مناطق و در کلیه گله های پرورشی مرغ برابر دستورالعمل موسسه سازنده واکسن اجباری می باشد . جهت تعیین زمان مطلوب استفاده از این واکسن باید سطح ایمنی مادری ،‌میزان آلودگی منطقه و فارم و حدت ویروس بیماری زای منطقه را در نظر گرفت .
ب – واکسن کشته :
ویروس واکسن غیر فعال می باشد. مصرف این نوع واکسن در گله های مادر قبل از زمان تخمگذاری اجباری می باشد .
4-واکسن بیماری برنشیت عفونی :
دو نوع واکسن برونشیت عفونی در ایران به مصرف می رسد .
الف- ویروس بکار رفته در ساخت واکسن از سویه تخفیف حدت یافته ماساچوست می باشد و به دوشکل :
الف –Masstype- H120strain
که ویروس واکسن تخفیف حدت بیشتری یافته و در سنین اولیه در طیور مصرف می شود .
ب - Masstype- H52strain
که ویروس قوی تر بوده و برای تقویت ایمنی حاصل از واکسن H120 در مرغان مادر و تخمگذار تجارتی مصرف می شود .
در مناطق آلوده توصیه میشود واکسیناسیون در روزهای اول به صورت اسپری با قطرات درشت و یا قطره چشمی انجام گیرد.
ب – واکسن کشته :
ویروس بکاررفته در ساخت واکسن از سویه M41و غیر فعال می باشد (کشته ) مصرف این واکسن در گله های مادر و تخمگذار تجارتی قبل از زمان تخمگذاری ضروری است .
1-واکسن بیماری لارنگوتراکئیت عفونی طیور
این واکسن از ویروس تخفیف حدت یافته و به صورت لیوفیلیزه تهیه می شود . مصرف این واکسن در مرغان مادر و تخمگذار تجارتی صرفا در مناطق آلوده (که وجود بیماری در منطقه به اثبات رسیده و با سایقه واکسیناسیون وجود داشته باشد) با توجه به دستور العمل موسسه سازنده واکسن ضروری است .
2-واکسن بیماری آبله طیور
این واکسن از ویروس تخفیف حدت یافته و به صورت لیوفیلیزه تهیه می شود . مایه کوبی طیور بر علیه این بیماری در ایران در مناطقی که سابقه بیماری دارند با توجه به دستورالعمل موسسه سازنده واکسن اجباری و ضروری است .
3-واکسن بیماری آنسفالومیلیت طیور
ویروس این واکسن زنده و در جنین تخم مرغ تکثیر یافته و به صورت لیوفیلیزه تهیه می شود مصرف این واکسن در گله های مرغ مادر قبل از تولید و در زمان تولک بری اجباری است .
4-واکسن مذکور حاوی 3-2 سویه باکتری (غیر فعال ) می باشد که برای پیشگیری از بیماری قبل از شروع تخمگذاری در گله بکار می رود .
5-واکسن بیماری سندروم کاهش تولید
واکسن مذکور غیر فعال بوده و جهت پیشگیری از بیماری سندروم کاهش تولید قبل از شروع مرحله تخمگذاری بکار گرفته می شود .
6-واکسن پاستورلوز یا وبای مرغان
واکسن مذکور غیر فعال واکسیناسیون علیه بیماری در مناطق آلوده در اردک – بوقلمون – غاز و مرغ توصیه می شود .
این واکسن توسط موسسه رازی و از سویه بومی پاستورلامولتوسیداتیپ A1 تهیه می شود .
توجه : در حال حاضر واکسن های کشته نیوکاسل 76+ ،EDS+ برونشیت عفونی + گامبورو (چهار گانه ) به صورت مخلوط برای مصرف در مزارع مرغ مادر و مخلوط واکسن های کشته نیوکاسل + برونشیت عفونی ++76 ، EDSبرای مصرف در مزارع پرورش پولت تخمگذار در نظر گرفته شده است .
7-واکسن بیماری کوکسیدیوز طیور
این واکسن حاوی چهار گانه بیماری زایی ایمریا (نکااتریکس – اسرولینا – ماکزیما ) می باشند و به صورت آشامیدنی جهت مصرف در گله های مادر در نظر گرفته شده است .
8-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور
این واکسن از سویه های جدا شده در ایران از سروتیپ (H9N2و به شکل غیر فعال و به منظور استفاده در گله های طیور صنعتی ساخته شده است .
نکات ضروری در انجام واکسیناسیون
1-قبل از مصرف واکسن حتما باید از سلامت گله اطمینان حاصل کرد .
2-در روش آشامیدنی لازمست آبخوری ها را با آب فاقد مواد ضدعفونی کاملا شسته و تمیز کرد و تعداد آنها نیز کافی باشد و حتی المقدور تعدادی آبخوری اضافی در نظ گرفته شود .
3-جهت رقیق نمودن واکسن لازمست از آب مقطر ، آب آشامیدنی فاقد اصلاح ، کلر و مواد ضدعفونی کننده دیگر ، آب جوشیده سر شده و یا سرم فیزیولوژی 5/8دصد استفاده کرد و درجه حرارت آب مصرفی می بایستی حدود 23 درجه سانتی گراد در نظر گرفته شود وPHآن در نظر گرفته شود و PH آن برابر 7 باشد .
4-قبل از محلول کردن واکسن طیور را به مدت 4-2 ساعت (بسته به سن و به فصل سال ) تشنه نگهدارید .
5-آب محتوی .اکسن می باید خنک و در عرض دو ساعت توسط طیور آشامیده شود.
6-اضافه کردن شیر خشک (بدون چربی ) به نسبت 5/2-2 گرم در لیتر در آب مصرفی همچنین از شیر معمولی بدون چربی یا کم چربی به نسبت 10-15 درصد می توان استفاده کرد . اضافه کردن شیر سبب حفظ و ماندگاری ویروس واکسن می شود .
7-جهت واکسیناسیون به طریقه قطره چشمی و یا تزریقی نیاز به افراد آموزش دیده و به تعداد کافی می باشد .
8-جهت واکسیناسیون به طریقه آشنایی تجویز واکسن در طول ساعات سردتر روز باید مورد نظر قرار گیرد .
9-واکسن های کشته را قبل از مصرف و در خلال واکسیناسیون بخوبی تکان دهید.
10-سر سوزن مورد استفاده باید تمیز و عاری از آلودگی باشد.
11-فلاکن محتوی واکسن را قبل از مصرف مدتی در درجه حرارت اطاق (20درجه سانتی گراد و 18+ درجه سانتی گراد) نگهداشته سپس اقدام به واکسیناسیون نمایید .
12-در روش اسپری مطمئن باشید که گله مورد نظر عاری از آلودگی مایکوپلاسمایی و سایر بیماری های تنفسی باشد .
روش های معمول واکسیناسیون
1-روش آشامیدنی
2-روش قطره چشمی
3-روش اسپری یا روش آئروسل
4-روش تزریق زیر جلد یا داخل
5-تلقیح در نسوج بال
روش آشامیدنی
روش فوق باید عینا بر طبق دستورالعمل موسسه سازنده واکسن صورت پذیرد بال توجه به دستورالعمل ها و اعمال کلیه شرایطی که باید در این طریقه مایه کوبی در نظر گرفت می توان با استفاده از جدول شماره یک اقدام به رقیق کردن واکسن کرده از معایب این روش دریافت واکسن بطور غیر یکنواخت توسط طیور گله است دز بیشتری و تعدادی دز کمتری را دریافت کنند در این صورت عیار آنتی بادی حاصله در این روش (آشامیدنی ) در گله غیر یکنواخت و امکان آلوده شدن جوجه هایی که دارای عیار آنتی بادی پایین می باشند با ویروس بیماری زا وجود خواهد داشت .
واکسن هایIBDV-NDVILTV-IBV-AEV را می توان به روش فوق بکار برد .
2-روش قطره چشمی
روش فوق باید عینا بر طبق دستورالعمل موسسه سازنده واکسن صورت پذیرد با توجه به دستورالعمل ها عموما مقدار 1000 دز واکسن را در 25 سانتی متر مکعب آب مقطر و یا سرم فیزیولوژی و یا اب جوشیده سرد شده حل کرده و برای 1000قطعه (جوجه- نیمچه –پولت ) بکار می برند . در این روش یک قطره از محلول محتوی واکسن توسط قطره چکان مخصوص در داخل چشم چکانده می شود .
واکسن های NDVILTV-IBDV-IBV-NDVرا می توان به روش فوق بکار برد.
3-روش اسپری و یا روش آئروسل
با توجه به اهمیت و تفاوتهایی که دو روش اسپری و آئروسل با همدیگر دارند یک دستورالعمل کلی در زمینه نحوه ارائه می شود . با روش فوق می توان واکسن های ILTV-IBDV-IBV-NDV را جهت پیشگیری از بیماری های مربوطه بکار گرفت .
4-روش تزریقی
اصولا کلیه واکسن های کشته و تعداد محدودی از واکسن های زنده را می توان با روش تزریقی مورد استفاده قرار داد . از مزایای این روش :
-استفاده از حداکثر عیار آنتی ایمنی بدست آمده و دوام عیار حاصله به مدت طولانی
-وارد کردن مقدار یک دز آنتی ژن مورد نظر به هر قطعه
-یک دست بودن عیار آنتی بادی حاصله در این روش
-کاهش استرس ناشی از مصرف مداوم واکسن های زنده
راه های تزریق
اصولا عضله سینه طیور و زی‹ جلد ناحیه گردن توصیه می شود . اخ’را تزریق واکسن کشته در سطح بالایی دم طیور بکار گرفته شده و همچنین واکسن مارک در 18 روزگی دوران جنینی (در زمان انتقال تخم مرغ نطفه دار از دستگاه ستر به هچر ) مورد استفاده قرار گرفته و با موفقیت همراه بوده است.